Sneller plekken realiseren

Hoewel voor de zomer minder instroom van vluchtelingen dan verwacht, kunnen gemeenten na de zomervakantie vol aan de bak. Komend half jaar moeten er volgens planning van het Rijk nog zo’n 40.000 opvangplekken voor vluchtelingen worden gerealiseerd. Een aantal gemeenten ziet dat niet zitten en wacht de besluitvorming rond de Spreidingswet af. Veel anderen zoeken actief naar locaties en de (nieuwe) rol die ze hebben bij de opvang van vluchtelingen en andere spoedzoekers.

Eigen beheer of anders

Belangrijke overweging bij het invullen van die rol is de mogelijkheid zelf de regie te voeren, passend in de eigen gemeenschap. Vrijwel alle gemeenten hebben daar ervaring mee opgedaan bij de opvang van ontheemden uit Oekraïne. De gemeenten Nijmegen en Oss hebben daarnaast ook ervaring met de opvang van asielzoekers in eigen beheer. Dat doen ze op verschillende wijze. Nijmegen beschikt over eigen gemeentelijke crisisnoodopvang locatie, waarvoor ze het beheer doet. In Oss is de exploitatie en het beheer van de noodopvang van asielzoekers en Oekraïners in opdracht uitbesteed aan een stichting die speciaal hiervoor is opgericht.

Kleinschalige (tussen) voorziening werkt beter

In Tynaarlo is ervaring met kleinschalige opvang. Verspreid door de gemeente worden minderjarige alleenstaande asielzoekers en statushouders opgevangen. ''Je ziet dat het draagvlak daar veel groter is, zegt John van Tilborg, directeur Kleinschalige Asielopvang Nederland in het Radio Drenthe-programma Cassata.'' Ook in Eelde hebben we vier jaar een kleinschalige tussenvoorziening gehad en dat heeft perfect gedraaid. Mensen hadden geen woning, maar werden wel voorbereid op hun leven in Nederland. Het was een soort buffer. Waarom zou je dat niet breder toepassen, niet alleen voor statushouders, maar ook voor asielzoekers. Je hebt dan ook niet al die dure beveiliging nodig."

Nieuw gemeentelijk woonbedrijf

De opvang van vluchtelingen vraagt een andere aanpak, exploitatie en beheersstructuur dan het andere gemeentelijk vastgoed, zoals scholen en sportaccommodaties. Tot in de vorige eeuw hadden veel gemeenten nog een eigen woningbedrijf, maar in de loop van de jaren hebben ze die afgestoten of verzelfstandigd. Nu hebben nog maar een paar gemeenten een eigen woningbedrijf. Wel hebben gemeenten in Nederland ongeveer 2,6 miljoen vierkante meter vastgoed met een woonfunctie in bezit. In totaal gaat het om 30.000 woningen, blijkt uit cijfers van Bouwstenen-partner Republiq. Het is een diverse verzameling; tijdelijk bezit voor gebiedsontwikkeling, woningen voor statushouders, ambtswoningen, tijdelijke woningen voor arbeidsmigranten of woningen in monumentale panden. Door de asielcrisis overweegt een aantal gemeenten haar rol rond wonen weer actief op te pakken met name voor tijdelijk wonen, bijvoorbeeld voor noodopvang, crisisnoodopvang of spoedzoekers.

Versnelling tijdelijke huisvesting

Begin september 2023 besluit het parlement over de onderwerpen die controversieel worden verklaard en waarover het demissionaire kabinet niet meer mag besluiten. Mocht de Spreidingswet er (voorlopig) niet komen, dan nog blijven de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen (augustus 2020) en de bestuurlijke afspraken tussen VNG, Veiligheidsberaad en Rijk (augustus 2022) van kracht en moeten de achterstand in de vluchtelingenopvang worden weggewerkt. Om gemeenten te ondersteunen bij het versneld realiseren van de benodigde opvangplekken is er een Programma Versnelling Tijdelijke Huisvesting. Binnen dit programma zijn er subsidiemogelijkheden voor het (ver)plaatsen van flexwoningen.

Meedoen en meedenken?

Op 5 oktober 2023 organiseert Bouwstenen voor partners en niet-partners een bijeenkomst over de organisatie van vluchtelingenopvang. Zie hier het programma en de mogelijkheid je aan te melden..