Miljoenenkorting op onderwijshuisvesting

Gemeenten én scholen vrezen voor de kwaliteit van de huisvesting in het basisonderwijs als gevolg van de structurele uitname van € 256 miljoen uit het gemeentefonds. De eerste signalen daarvan zijn al zichtbaar.

De voorgenomen uitname is het gevolg van de uitwerking van de motie Haarsma Buma. Het geld wordt overgeheveld van gemeenten naar scholen, maar de taakverdeling blijft gelijk.

Schoolbestuur legt uit

In een brief van het Nijmeegse schoolbestuur Conexus, opgesteld samen met HEVO, van november 2013 aan de leden van de Tweede Kamer wordt uitgelegd wat het probleem is. Het geld dat gemeenten jaarlijks krijgen voor onderwijshuisvesting is geen vrij te besteden geld. Het ligt vast in stenen. Gemeenten die de afgelopen jaren veel in onderwijshuisvesting hebben geïnvesteerd worden de dupe van de uitname. Die kunnen bij wijze van spreken de hypotheek van deze gebouwen niet meer betalen, maar zijn hiervoor wel verplichtingen aangegaan. Ook liggen er plannen klaar voor nieuwe investeringen.

Geen nieuwe investeringen

De vrees bestaat dat als gevolg van de uitname gemeenten tekort komen in hun onderwijsbegroting en nieuwe investeringsplannen voorlopig de kast in gaan. Mogelijkheden om binnen de gemeente elders geld voor onderwijshuisvesting vrij te maken zijn vrijwel nihil gezien de bezuinigingsopgave waar gemeenten voor staan. En het is ook nog maar de vraag of scholen het geld dat zij extra ontvangen in huisvesting kunnen en mogen investeren. Zij hebben het geld hard nodig voor ontwikkelingen uit het Nationaal onderwijsakkoord, een nieuwe cao en de dekking van de dreigende en oplopende tekorten. En daarbij is het hen verboden te investeren in nieuwbouw.

“Inmiddels worden de consequenties voor gemeenten én schoolbesturen steeds duidelijker,” zegt ook onderwijswethouder Erik Boog uit Hilversum. “Investeringen in nieuwe schoolgebouwen en maatregelen op het gebied van duurzaamheid, brede scholen en passend onderwijs komen in gevaar. Door deze bezuiniging dreigen gemeenten en schoolbesturen uit elkaar gedreven te worden, terwijl we eigenlijk met elkaar moeten blijven samenwerken in het belang van de kinderen en de kwaliteit van schoolgebouwen,” benadrukt de Hilversumse wethouder.

Breder verzet

Dat Hilversum hierin niet alleen staat bleek ook tijdens een ontbijtbijeenkomst die Hilversum samen met Zaanstad organiseerde, voorafgaand aan de Najaarsbijeenkomst van Bouwstenen voor Sociaal op 5 december 2013. Daar waren zo’n twintig gemeenten aanwezig om hun zorg met elkaar te delen. Zonder uitzondering gemeenten die afgelopen jaren veel in onderwijshuisvesting hebben geïnvesteerd. De korting die de daar aanwezige gemeente krijgen opgelegd ligt tussen de € 3 ton per jaar voor kleine gemeenten en € 3,8 miljoen en hoger per jaar voor grote gemeenten.

Tijdens de Najaarsbijeenkomst van Bouwstenen voor Sociaal op 5 december 2013 vroeg ook Annemarie Jorritsma, burgemeester van Almere en voorzitter van de VNG, aandacht voor dit probleem: “De bezuiniging van € 256 miljoen is een slechte zaak. Zo kunnen we de gezamenlijke ambities van gemeenten en onderwijs niet realiseren.”

Scheuren in de relatie

De eerste scheuren in de relatie zijn in Deventer al zichtbaar geworden. Daar hebben scholen vlak voor ondertekening afstand genomen van de intentieovereenkomst die ze samen met de gemeente hadden voorbereid. Zij durfden op advies van de PO-raad het zetten van een handtekening om de overgehevelde gelden terug te storten uiteindelijk niet aan. Op basis van de voorgenomen overeenkomst had de gemeenteraad net een investeringsbeslissing genomen. Voor de gemeente was dit een hele zure wending. De regeling komt er in feite op neer dat zowel gemeenten als schoolbesturen klem zitten.

In gesprek met Tweede Kamer

Gemeente Hilversum en Zaanstad willen samen met andere gemeenten en met de VNG op korte termijn in gesprek met de Tweede Kamer en staatssecretaris Dekker. Zij hopen de Tweede Kamer nog op andere gedachten te brengen. Staatssecretaris Dekker van Onderwijs vond tot voor kort dat gemeenten het probleem maar binnen hun eigen begroting moeten oplossen, blijkt uit zijn reactie op Kamervragen d.d. 10 december 2013.

Scheveningenberaad

Rinda den Besten van de PO-raad gaf tijdens de Najaarsbijeenkomst van Bouwstenen aan dat zij het tijd vindt voor een nieuw ‘Scheveningenberaad’, waarin partijen met elkaar spreken over een betere taakverdeling in de onderwijshuisvesting. De tijd lijkt er uitermate rijp voor. Want naast deze overheveling spelen er ook nog andere kwesties die bedreigend zijn voor de kwaliteit van de huisvesting in het basisonderwijs. Zo is er ook nog de overheveling van het budget voor het buitenonderhoud (€ 158 miljoen) van gemeenten naar scholen, een oplopende leegstand, een flinke vervangingsopgave en nieuwe kwaliteitsnormen voor onderwijshuisvesting.

Meer informatie

• Over de uitname van € 256 miljoen uit het gemeentefonds.
• Over de overheveling van het budget voor het buitenonderhoud van gemeente naar scholen.

Zie ook de brief van de Algemene rekenkamer aan de Tweede Kamer d.d.