Improvisatieruimte

Drie publicaties werpen een nieuwe blik op ontwikkelingen in de samenleving. Met een vastgoedbril op bekeken ontstaat het beeld van maatschappelijk vastgoed als improvisatieruimte; de tegenhanger van de geplande en voorgeprogrammeerde ruimte. Is hier sprake van een nieuwe trend?

Spontaniteit en improvisatie zijn verwante begrippen die de laatste tijd veel opduiken in  uiteenlopende publicaties. Is dat louter toeval? Drie publicaties worden kort besproken.

De improvisatiemaatschappij van Hans Boutellier

Hans Boutellier, directeur van het Verwey-Jonker Instituut en bijzonder hoogleraar veiligheid en burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam, heeft een boek geschreven met de prikkelende titel: Improvisatiemaatschappij. Geen boek voor mensen die alleen houden van best practises en quick wins, maar wel de moeite waard voor professionals die diepgang zoeken. De Improvisatiemaatschappij is voor Boutellier geen toekomstbeeld maar een manier om 'de morele incoherentie en de institutionele complexiteit van deze tijd' beter te begrijpen. In andere woorden: de improvisatiemaatschappij is er al!

De spontane Stad van Urhahn Urban Design

'De Spontane Stad' is een recente publicatie van het Urhahn Urban Design. Dit collectief van ontwerpers wil met dit boek 'de kick off' geven voor een andere praktijk, een combinatie van lokale vindingrijkheid, flexibiliteit en openheid. De Spontane Stad is nooit af en stelt de gebruiker centraal. Het boek geeft ruimte aan uiteenlopende auteurs en ontwerpers.

Internationale trendwaching

De laatste publicatie die we aanhalen, is die van het internationale Trendwatching.com. In hun forecast van 2011 presenteren ze 11 crucial consumer trends. Eén daarvan is Planned Spontaneity. Deze trend staat voor informatieproducten die 'sociale' en 'ruimtelijke' gegevens slim met elkaar combineren. Je krijgt bv. een seintje als iemand met jouw interesseprofiel in dezelfde ruimte verblijft. Je kan er dan contact mee zoeken, maar dat hoeft natuurlijk niet. In het sociale domein waar ontmoeten zo belangrijk wordt gevonden, kunnen dergelijke 'apps' een zeer nuttige rol spelen.

Jazz

Improvisatiemaatschappij, Spontane Stad en 'geplande spontaniteit' zijn benaderingen die sterk aan elkaar refereren. Ze zijn schijnbaar paradoxaal; het geordende en het ongeordende worden steeds samengebracht in één begrip. Elke benadering gaat uit van een onderliggende structuur waarbinnen vrij (spontaan) kan worden 'geïmproviseerd'. Stad en samenleving als jazz compositie. Bij Boutellier is deze structuur een sociale structuur, bij Urhahn een ruimtelijke en bij de 'geplande spontaniteit' is het in feite een databasestructuur.

Improvisatieruimte

Als improvisatie en spontaniteit voor een nieuwe trend staan, wat betekent dat dan voor maatschappelijk vastgoed? Vaak benaderen we maatschappelijk vastgoed als de accommodatie van een specifiek, vooraf gedefinieerd maatschappelijk programma's. Moeten we maatschappelijk vastgoed  niet meer gaan zien als een sociaalruimtelijke 'structuur' die aan burgers en hun dienstverleners ruimte geeft voor zaken die die we nu nog niet kennen. Improvisatieruimte. Lees het manifest van Uhrhahn over de Spontane Stad eens met een vastgoedbril. Wat Uhrhahn zegt over de stad, kan ook van toepassing verklaard worden op (publieke) gebouwen.