Aanscherpen spelregels nodig

Gemeenten moeten opnieuw kijken naar de regels voor verkoop, erfpacht en verhuur. Dat blijkt uit een recente uitspraak van de Hoge Raad en de voorgestelde aanpassing van de Wet Markt & Overheid.

De uitspraak van de Hoge Raad op 26 november 2021 gaat over de verkoop van een voormalig gemeentehuis door de gemeente Montferland.

Gelijke kansen voor iedereen

De Hoge Raad besloot dat de overheid 'bij uitgifte van onroerende zaken' niet zomaar met één partij een contract mag sluiten. De overheid is verplicht iedereen de kans te bieden om interesse kenbaar te maken, bijvoorbeeld via een tender. Tenzij er maar één gegadigde is, maar dan moet dit wel breed gecommuniceerd worden.

Ook voor grond, erfpacht en verhuur

Jolande Mensink, hoofd vastgoed gemeente Amersfoort: "De uitspraak heeft betrekking op de verkoop van een gemeentehuis, maar zoals het nu geformuleerd is, vallen mogelijk ook andere privaatrechtelijke regelingen eronder. Zoals uitgifte in erfpacht, verhuur van panden en gronden."

Veel vragen

Het arrest roept nog veel vragen op. Vragen waar op dit moment nog geen pasklare antwoorden op zijn. Jolande: "We onderzoeken nog wat deze uitspraak precies betekent voor de gemeente. Bij onze inventarisatie zal naar het zich laat aanzien de meeste aandacht uitgaan naar de uitgifte van bedrijfsgronden, de uitgifte aan woningcorporaties, gronduitgiften in het kader van een efficiënte verkaveling in een project, uitgifte van kleine objecten en de verhuur van vastgoed. We hopen daar komende maanden meer duidelijkheid over te krijgen.”

Aanscherpen gedragsregels

De uitspraak ligt in lijn met het voorstel voor het aanscherpen van de Wet Markt & Overheid, dat op 7 december 2021 naar de Tweede Kamer is gestuurd. Daarin stelt het Ministerie van EZK voor om de reeds bestaande tijdelijke gedragsregels uit de wet permanent te maken. Dat betekent dat de overheid:

kosten die ze voor een dienst maakt, moet doorberekenen (kostprijs);
zichzelf niet mag bevoordelen (bevoordelingsverbod);
gegevens waarover ze beschikt niet mag gebruiken voor andere activiteiten, behalve wanneer andere bedrijven over dezelfde gegevens beschikken;
bestuurlijke taken en uitvoerende diensten moet scheiden.

Uitzonderen blijven mogelijk

Als een activiteit van ‘algemeen belang’ is, mag er worden afgeweken van deze regels. Uit een evaluatie blijkt dat gemeenten hier soms te gemakkelijk gebruik van maken. Ondernemers krijgen daarom meer inspraak. Ook wordt voorgesteld dat gemeenten meer objectief, uniform en transparant moeten toelichten waarom ze een activiteit uitzonderen. Verder wordt het mogelijk om de verleende uitzonderingen achteraf te heroverwegen (evaluatiebepaling).

De Wet Markt en Overheid is geen aparte wet, maar een hoofdstuk (4b) van de Mededingingswet (Mw). De wet is bedoeld om oneerlijke concurrentie door de overheid te voorkomen.