Utrecht verbindt sociaal en ruimtelijk

Utrecht is een van de snelst groeiende steden van Nederland en in gemiddelde cijfers doet de stad het goed: goede gezondheid, opleiding en inkomen. Toch kampt de stad met een aantal opgaven. Het is er druk, zo laten ook de “fietsfiles” zien en er is sprake van kansenongelijkheid. Tussen de wijken Overvecht en Tuinwijk, slechts gescheiden door een treinspoor, zit een verschil in gezonde levensverwachting van maar liefst 15 jaar.

Gerdien Stoel, sociaal architect bij de gemeente Utrecht, verbindt de sociale en fysieke wereld: “Een vraagstuk waar we als gemeente aan werken: hoe zorgen we ervoor dat juist die mensen die nu al in een kwetsbare positie zitten mee kunnen profiteren van de groei van de stad?”

De Utrechtse barcode

Om op een overzichtelijke manier sociaal en fysiek met elkaar te verbinden, ontwikkelde de gemeente een aantal jaar geleden de barcode. De barcode maakt inzichtelijk wat er nog meer nodig is aan onder andere sociale voorzieningen als er meer woningen worden gebouwd. Gerdien: “Het heeft ons als gemeente heel erg geholpen dat mensen inzicht krijgen in wat we moeten realiseren om in balans te kunnen groeien. Door beter overzicht kunnen we beter nadenken over welke keuzes we daarin dan gaan maken.”

"De barcode is eigenlijk een hulpmiddel om het gesprek te voeren," legt Gerdien uit. "Het is gebaseerd op een uitleglocatie waar niets is, zoals een lege polder. Maar in de praktijk bouwen we vaak in bestaande gebieden. Per wijk kijken we hoe we de barcode toepassen." Ze merkt op dat de barcode met zorg moet worden ingezet: "Je moet de barcode echt zien als een basis dat je aanpast aan wat nodig is in die specifieke wijk. Het is een lijst van aandachtspunten, zodat je niets over het hoofd ziet."

Van beleid naar vastgoed

Gerdien: "In 2018 zagen we dat het sociaal en ruimtelijk domein sterk gescheiden waren. Het sociaal domein werkte aan kortetermijnprojecten, terwijl ruimtelijk beleid zich richt op lange termijn – gebouwen kosten nu eenmaal tijd. Na het coalitieakkoord van 2022 is daarom het team ‘Bouwen aan Sociaal’ opgericht. Wij geven advies, stellen kaders en zoeken slimme oplossingen voor ruimtegebruik, met speciale aandacht voor kwetsbare doelgroepen."

Ongelijk durven investeren

“Als je achterstand hebt in de vroege jeugd, haal je dat op latere leeftijd moeilijk in”, vertelt Gerdien. “Dan is het best opmerkelijk dat we in delen van de stad waar kinderen een eigen tuin hebben of waar ouders makkelijk met de bakfiets naar het park gaan, vaak hetzelfde aanbieden als in wijken waar kinderen meer zijn aangewezen op de directe leefomgeving in en rondom hun flat.” Daarom is het speeltuinbeleid herzien: “We investeren nu juist daar waar kansenongelijkheid het grootst is. Dat betekent dat we bewuster kijken naar waar extra speelruimte nodig is en hoe we die plekken beter kunnen inrichten.”