Achtergrondinformatie

Onderstaand diverse informatie over energiebasparing en verduurzaminng.  

Algemene informatie over duurzaam vastgoed, inkoop en onderhoud

• Inspiratieboek Circulaire producten & diensten ('Circulaire producten en diensten, inspirerende voorbeelden voor de bouw'; in opdracht van RVO; W/E adviseurs; Utrecht, januari 2020)
• In 4 stappen circulair (ver)bouwen (RVO, MVO Nederland en Het Groene Brein, januari 2018)
• Verkenning Utiliteitsbouw (ECN, november 2017)
• Infographic "Gemeenten verleg uw focus!" (bbn, juli 2016): onderzoek duurzaamheidsbeleid Nederlandse gemeenten.
• Quick scan Duurzaam Inkopen bij provincies en gemeenten (De Groene Zaak, januari 2015): evaluatie duurzaam inkopen door overheden en aanbevelingen voor duurzamer inkopen.
• Gemeentelijke Barometer Fysieke Leefomgeving (VNG en RoyalHaskoningDHV, mei 2015): een grootschalige peiling naar de trends, ontwikkelingen, knelpunten en oplossingsrichtingen binnen de fysieke leefomgeving.
• Whitepaper Facilitair Duurzaamheidsplan (FMM februari 2014): een rapport over het nemen van duurzame maatregelen op het gebied van facility management.
• Energiebesparing Gebouwde Omgeving en het Energieakkoord voor duurzame groei. (Ministerie BZK november 2013): brief waarin met name wordt ingegaan op woningen en ondersteuningsstructuur door gemeenten.
• Vergelijking van beschikbare software ten behoeve van de verduurzaming van gemeentelijk vastgoed (Rijksdient voor Ondernemend Nederland, 2013).
• Vernieuwde leidraad voor prestatiecontracten verduurzaming gebouwen (Agentschap NL, maart 2013): ondersteunt bij het opstellen van prestatiecontracten voor technisch beheer en onderhoud van gebouwen.
• Leidraad Verduurzamen meerjaren onderhoud van gemeentelijk vastgoed. (Agenstschap NL, februari 2013): een gemeente kan duurzaamheid structureel opnemen in de MOP’s (Meerjaren Onderhoudsplanning).
• De Greenlease Menukaart (Agentschap NL, februari 2013): helpt eigenaren en huurders van vastgoed om hun duurzaamheidsambities op papier te zetten. Door middel van een online tool kunnen de partijen duidelijke afspraken maken over de verdeling van  investeringen, kosten en opbrengsten als het gaat om duurzaam vastgoed. Zie persbericht.
• Handleiding duurzaam inkopen voor overheidsinkopers (Ministerie van Infrastructuur en Milieu, januari 2011): een hulpmiddel bij duurzaam inkopen aan de hand van de 'criteriadocumenten'.
• Verdienen met duurzaam onderhoud (Agentschap NL, 2010): per gebouwelement of gebouwgebonden installatie wordt een brede en duurzame afweging gemaakt voor onderhoudsplanning.
• Duurzame gebouwen, beheer en onderhoud: praktisch instrumenten, waaronder een energiebesparingsverkenner U-bouw, Slimme maatregelenlijst, EPA-U, Installatie Performance Scan en met brochures over Slim Licht.
• Duurzame gebouwen, slim onderhoud: over het structureel opnemen van Duurzaamheid in de Meerjaren Onderhouds Planning (DMOP) een brochure, resultaten uit een pilot van SRE Eindhoven en een Leidraad.
• Menukaart duurzaam inkopen: Tool ontwikkeld door de Gemeente Franekeradeel ten behoeve van duurzaam inkopen binnen de organisatie (gemeente Franekeradeel, augustus 2011).
• Duurzaam inkopen: PIANOo (expertisecentrum Aanbesteden) en het ministerie van Infrastructuur & Milieu willen inkopers ondersteunen met handvatten en criteria voor professioneler duurzaam inkopen (nieuwbouw, renovatie, beheer & onderhoud, huur & aankoop en sloop). Daarbij worden voorbeelden gegeven.
• Factsheet Slim Onderhoud (Agentschap NL, sept 2010): Agentschap NL heeft samen met experts uit de vastgoedsector onderzocht óf en hoe het meerjaren onderhoudsplan duurzamer kan worden.
• Film over duurzaam meerjaren onderhoudsplan  (Agentschap NL, www.slim-onderhoud): praktijkvoorbeeld: hoe maakt bij Aegon duurzaamheid structureel onderdeel uit van de onderhoudsplanning?

Energie

• Stappenplan verduurzamen gemeentelijk vastgoed (concept door RVO en VNG, september 2015). Ter discussie gesteld op de Bouwstenen LinkedIn-groep.
• Resultaten verkennende studie voor eisen aan Bijna EnergieNeutrale Gebouwen (RVO, mei 2015).#mce_temp_url#
• Leidraad Aanbesteden Energieprestatiecontracten (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, maart 2015).
• Database ‘Energiezuinig Gebouwd’ (Ministerie BZK, december 2014): database met ruim 350 energiezuinige voorbeeldprojecten in de gebouwde omgeving in Nederland, in nieuwbouw en renovatie en in woningbouw, utiliteitsbouw en gebiedsontwikkeling.
• Financieringswijzer Energiezuinig (ver)bouwen (Bouwend Nederland, oktober 2014): update van uitgave uit medio 2013 met financieringsmogelijkheden.
• Eindrapport SKB-project: WKO waar voor je geld! De Praktijk (Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, januari 2014). Informatie over doelmatig gebruik van energie bij een klimaatinstallatie met een – open – bodemenergiesysteem en het meetbaar, zichtbaar en communiceerbaar maken van CO2 prestaties van bodemenergiesystemen.
• Enorme energiebesparing mogelijk in gemeentelijk vastgoed (Agenschap NL, mei 2013): informatieblad met praktische tips hoe gemeenten energie kunnen besparen.
• Energielabels: op deze website treft u het aantal gelabelde overheisdsgebouwen en overige gelabelde utiliteitsgebouwen.
• Energie en gebouwde omgeving: voorbeeldprojecten op het gebied van energiebesparing in de woningbouw, utiliteitsbouw en gebiedsontwikkeling.
• Energietechniek: demonstratieprojecten van nieuwe energietechnieken vanuit het programma Energie Onderzoek Subsidies(EOS).
• Energiecijfers: via deze pagina zijn cijfers beschikbaar van onder meer energielabels, gasverbruik of de ontwikkeling van energieprijzen.
• Energieneutraal bouwen: actuele informatie over zeer energiezuinig tot energieneutraal bouwen en renoveren voor woningbouw en utiliteitsbouw.

Beleid en wet- en regelgeving

• Lokaal klimaatbeleid - analyse van 100 coalitieakkoorden (juli 2018)
• Onderzoeksrapport Route '18 - '22 (inzicht in gemeentelijke klimaatbeleidsvoornemens, juli 2018)
• Rapport Analyse Gemeentelijke Coalitieakkoorden (Nederlandse Vereniging Duurzame Energie, juni 2018), met tabel   
• FAQ energie-audit scholen (RVO, juli 2016).
• Stappenplan energie-auditplicht (RVO, juli 2016). Beantwoordt de vraag of u en uw inrichting auditplichtig zijn of niet.
• Energieakkoord uitvoeringsagenda (SER, februari 2016); Het jaar 2016 is het derde volle jaar waarin de 47 ondertekenaars de 175 afspraken in het Energieakkoord voor duurzame groei uitvoeren om alle doelstellingen te realiseren.
• Kenniscentrum InfoMil: op deze site staan de verantwoordelijkheden voor het realiseren van energiebesparing in gebouwen (als onderdeel van een inrichting),waaronder informatie over de Wet Milieubeheer en het Activiteitenbesluit en een lijst met rendabele maatregelen.
• EPBD-Aircokeuring (verplicht); volgens de nieuwe EPBD-aircokeuring moet een aircoconditioningsysteem eens in de 5 jaar gecontroleerd worden.
• Energieakkoord voor duurzame groei (SER, september 2013); Een belangrijke stap op weg naar een duurzame toekomst. Veertig organisaties (overheid, werkgevers, vakbeweging, financiële instellingen etc.) verbinden zich aan dit akkoord. Kern van het akkoord zijn breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid

Gedrag 

• Doen en laten, adviesrapport (RVO, 2014); over hoe gedrag tot stand komt en welke instrumenten de Rijksoverheid heeft om gedrag van mensen te beïnvloeden voor het behalen van milieudoelstellingen.   
• Doen en laten, analysekader (RVO, 2014); een stappenplan met vragen voor het opstellen van (milieu)beleid, daarin rekeninghoudende met het gedrag van mensen. 

Specifiek scholen

• Top 15 energieneutrale scholen (RVO, juni 2016). 
• Energieverplichting voor schoolgebouwen (RVO, juni 2016). Informatie over de energielabelverplichting van schoolgebouwen.
• Verduurzamingsmaatregelen bestaande scholen (RVO i.o.v. ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, januari 2016). Bevat een lijst met verbeteringsmaatregelen voor schoolgebouwen ten aanzien van het energiegebruik en het binnenmilieu. 
• Green Deal Scholen Uitvoeringsprogramma 2015-2017 (Ruimte-OK, Klimaatverbond Nederland i.s.m. VNG, PO-Raad, VO-raad, oktober 2015). 
• Tool Zonnestroom voor Scholen (RVO i.o Ministerie van Economische Zaken, augustus 2015). Beslisboom voor scholen die zonnepanelen willen plaatsen.
• Vakantieprotocol Energie op Scholen (Eco-Schools Nederland i.s.m. AVS, Grontmij, HilgersomDeen, Duurzaam en SME Advies, juni 2015). Tips om onnodig energieverbruik in scholen te voorkomen tijdens de vakantie.
• Leidraad verduurzamen van schoolgebouwen voor basisonderwijs (Rijksdienst voor ondernemend Nederland, mei 2015) Deze Leidraad is een handreiking voor gemeenten en schoolbesturen die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van scholen in het primair onderwijs (PO) om te komen tot een duurzaam huisvestingsplan (IHP) en/of duurzaam meerjaren onderhoudsplan (MOP).
• Programma van Eisen Frisse Scholen (RVO, mei 2015) Hulpmiddel bij nieuwbouw of renovatie om eisen te formuleren voor een schoolgebouw met een goed binnenmilieu en een lage energierekening.
• Naar een duurzame school: een stappenplan (IVVD, februari 2015) Kennis en regie schoolbesturen sleutelfactoren 
• Financiële analyse van zes (bijna) energiezuinige scholen (AHB, november 2014).
• Ervaringen van zes koplopers van (bijna) energiezuinige scholen (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, oktober 2014) Whitepaper voor schoolbesturen en gemeentes met ideeën voor energieneutrale scholen.
• Presentatie: Wijs met Energie (Grontmij, oktober 2014) Presentatie in het kader van het educatiepakket ten aanzien van energiemanagement op de basisschool.
• Duurzame scholen in de metropoolregio Amsterdam (Regionale Traineepool Metropoolregio Amsterdam, juni 2014): Wegwijzer die scholen en gemeenten op weg helpt naar duurzame scholen, met actiepunten en tips.
• Krachtenveldanalyse verduurzamen schoolgebouwen PO en VO (RON mei 2014): Een discussiepapier over het programma 'Frisse Scholen'.
• Resultaten onderzoek zonnepanelen op basisscholen; succes(ervaringen) en belemmeringen in kaart (Hier Klimaatbureau en SME advies, november 2013)
• Praktijkvoorbeelden financiering verfrissen van scholen (Agentschap NL september 2013): Een inventarisatie van succesvolle praktijkvoorbeelden van het verfrissen van scholen.
• Energieprestatiecontracten voor scholen (Agentschap NL, juli 2012): een aantal scholen dat deelneemt aan het programma 'Naar Energieneutrale Scholen en Kantoren (NESK)' heeft de eerste stappen gezet op het gebied van prestatieafspraken. Dit infoblad stelt kennis en leerervaringen beschikbaar.
• Verduurzamen van het meerjaren onderhoud bij bassischolen (Agentschap NL, mei 2012): biedt een werkwijze en activiteitenschema voor schoolbesturen en gemeenten om het meerjarenonderhoud te verduurzamen.
• De eerste ervaringen met verduurzamen van meerjaren onderhoud bij basisscholen (publicatie Agentschap NL, oktober 2011): brengt de ervaringen van drie proefprojecten in beeld en plaatst deze in het bredere perspectief van het DMOP.
• Duurzaamheid in de brede school (NME en Oberon, 2011): in deze handreiking (met stappenplan, tips en links) wordt beschreven hoe het thema duurzaamheid binnen de brede school kan worden vormgegeven. De handreiking is gericht op brede scholen die het thema duurzaamheid willen inpassen in het huidige programma en op brede scholen die zich willen profileren als ‘duurzame brede school’.
• Frisse scholen: algemene informatie over PvE Frisse Scholen, Frisse Scholen Toets, een brochure, video, pilotonderzoek en leidraad DMOP, een brochure met voorbeelden van financieringsconstructies en factsheets over energiezuinige verlichting.
• Energieneutrale scholen bouwen: voorbeelden van energieneutrale scholen en hun leerervaringen.
• Energiezuinige verlichting voor onderwijsinstellingen (publicatie van onafhankelijke kennisinstituten, waaronder ISSO en Agenschap NL, 2010): tijdloos en beknopt document met tips, stappenplan voor bestaande bouw en nieuwbouw en rekenvoorbeeld.
• Onderzoek naar de kwaliteit van het binnenmilieu in basisscholen (Ministeries van VROM, OCW, SZW en VWS, juli  2007): Verkenning van de situatie op de scholen met betrekking tot het binnenmilieu.

Specifiek zorggebouwen

• Energiebesparing in zorginstellingen: informatie over en voor energiebesparing in zorggebouwen.
• Energiezuinige verlichting voor zorginstelligen (publicatie van onafhankelijke kennisinstituten, waaronder ISSO en Agenschap NL, 2010). Tijdloos en beknopt document met tips, stappenplan voor bestaande bouw en nieuwbouw en rekenvoorbeeld.

Specifiek sport

• Verduurzamen vansportaccommodaties (Overzicht van initiatieven; in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, RVO, juli 2015